ΚΡΙΤΙΚΗ του "ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΙΧΟΥ..." από την Σταυρούλα Δεκούλου-Παπαδημητρίου

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΙΧΟΣ

και η εξέλιξή του από τον 10^ο αιώνα μέχρι σήμερα

Δοκιμιακή μελέτη και Ανθολογία

της  Παναγιώτας Χριστοπούλου Ζαλώνη

          Στο πέρασμα των χρόνων, συμβαίνει συχνά το αναγνωστικό κοινό να παρακολουθεί τη δημιουργία και κυκλοφορία ποιητικών συλλογών. Σπάνια όμως έχουμε την τύχη και τη χαρά να κρατούμε στα χέρια μας μια δοκιμιακή μελέτη που να ασχολείται με την εξέλιξη του στίχου, αυτού καθεαυτού κατά το πέρασμα των αιώνων. Πονήματα τέτοιου είδους απαιτούν βαθιά γνώση του αντικειμένου, δηλαδή της ίδιας της ποίησης, αλλά και μακρά και επισταμένη μελέτη, ώστε ν’ αποδοθεί σωστά η ωρίμανση, η μετάλλαξη, η διαφοροποίηση του στίχου, όπως αυτός επηρεάζεται από τους ποιητές που τον υπηρετούν την κάθε εποχή.

          Απόσταγμα όλων των παραπάνω, με την αδιαμφισβήτητη ιδιότητα της ποιήτριας, η κυρία Παναγιώτα Χριστοπούλου Ζαλώνη μας προσφέρει τη δοκιμιακή της μελέτη, Ο ελληνικός στίχος και η εξέλιξή του από τον 10^ο αιώνα μέχρι και σήμερα, από τις εκδόσεις Αγγελάκη.

          Ο μελετητής του βιβλίου αυτού παρατηρεί  ότι χωρίζεται σε τέσσερις βασικές ενότητες και μια ποιητική ανθολογία στο τέλος, όπου η συγγραφέας αφού πρώτα προέτρεψε τους ποιητές να πειραματιστούν πάνω σε όλα τα είδη της ποίησης στη συνέχεια παρουσιάζει πονήματα  που αναφέρονται και αντιπροσωπεύουν κάθε είδος ποιητικής γραφής και έκφρασης. Αποδεικνύει έτσι στην πράξη την αναγραφόμενη αφιέρωση στην αρχή του βιβλίου της <<Αφιερώνω το παρόν σύγγραμμα στους νεοεμφανιζόμενους ποιητές>>.

          Το πρώτο κεφάλαιο καταπιάνεται με τον δεκαπεντασύλλαβο στίχο, τον εθνικό, ώς αναφέρεται, στίχο του λαού μας. Το μεγαλύτερο μέρος της δημοτικής μας παράδοσης έχει περιγραφεί και μεταλαμπαδευτεί στις νεότερες γενιές μέσα από τον στίχο αυτό που με τη μοναδική ιαμβική του ροή,  γνωστοί και άγνωστοι ποιητές μας περιέγραψαν ιστορίες στο φάσμα της φαντασίας όπως Το γεφύρι της Άρτας. Χρησιμοποιήθηκε δε, στα χρόνια του Βυζαντίου, για τη δημιουργία μοναδικών θρησκευτικών ύμνων από τον Ρωμανό τον μελωδό, αλλά και για να περιγραφούν τα ηρωικά κατορθώματα των υπερασπιστών των συνόρων. Είναι τα ποιήματα που αναφέρονται στον Διγενή Ακρίτα.

Το δεύτερο κεφάλαιο ασχολείται με την εξέλιξη και ανανέωση του δεκαπεντασύλλαβου στίχου με τη χρήση της ζευγαρωτής ομοιοκαταληξίας  που χρησιμοποιήθηκε στα ποιήματα του Στέφανου Σαχλίκη, αλλά και στη γραφή ενός κορυφαίου δραματικού έπους της κρητικής λογοτεχνίας και του λαού μας,  τον Ερωτόκριτο, από το Βιτσέντζο Κορνάρο. Πολύ αργότερα ένας από τους εθνικούς μας ποιητές, ο Κωστής Παλαμάς θα πειραματιστεί με τον δεκαπεντασύλλαβο στίχο και θα ανοίξει σιγά σιγά το δρόμο προς τον ελεύθερο στίχο, αποδεσμευμένο από μέτρημα και τονισμό. Στο δεύτερο κεφάλαιο της δοκιμιακής αυτής μελέτης θα βρείτε πλήθος ποιημάτων και παραδειγμάτων του δεκαπεντασύλλαβου στίχου και της μετέπειτα μορφής του, αλλά και όλες εκείνες της κακοτοπιές της άτυχης γραφής που θα πρέπει να αποφεύγει ένας ποιητής κατά τη δημιουργία ενός ποιήματος.

Στο τρίτο κεφάλαιο, η Παναγιώτα Χριστοπούλου Ζαλώνη καταγράφει και αναλύει όλα τα είδη της ποιητικής γραφής, από τα δίστιχα και τα σονέτα ως τα τριολέτα, τα έπη και τις μαντινάδες παραθέτοντας δε και αντιπροσωπευτικά δείγματα τόσο μεγάλων  ποιητών όσο και σύγχρονων εκπροσώπων της ποίησης. Τα παραδείγματα και η ανάλυση είναι τέτοια ώστε κάθε ποιητής να μπορεί με σαφήνεια να καταλάβει την ιδιαιτερότητα της κάθε γραφής, αλλά και να πειραματιστεί πάνω σε αυτή. Το κεφάλαιο τούτο, θα μπορούσε να σταθεί και μόνο του ως ένα ξεχωριστό βιβλίο ως εγχειρίδιο ποίησης και έκφρασης.

Στο τέταρτο κεφάλαιο η ποιήτρια κάνει μια σαφή αναφορά στις ρεύματα και τις σχολές της ποίησης. Ο αναγνώστης μπορεί να πληροφορηθεί τι αντιπροσωπεύει η κλασσική ποίηση, ο ρομαντισμός, ο υπερρεαλισμός κλπ. στο πέρασμα του χρόνου, τι ώθησε τους ποιητές στο συγκεκριμένο τρόπο γραφής και έκφρασης και τι οδήγησε στην παραπέρα εξέλιξη του στίχου  μέχρι να φτάσει στη σημερινή σύγχρονη μορφή του, όπου κυριαρχεί κατεξοχήν η μοντέρνα ποίηση. Στο κεφάλαιο αυτός ο αναγνώστης ταξιδεύει από τον Όμηρο ως τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και από τον Κωστή Παλαμά ως τον Γιάννη Ρίτσο γευόμενος όλα τα είδη γραφής ανά σχολή και ρεύμα.

Η πολύτιμη αυτή δοκιμιακή μελέτη και παρουσίαση της εξέλιξης και ωρίμανσης τους ελληνικού στίχου στο πέρας των αιώνων κλείνει με μια ποιητική ανθολογία πλήθους σύγχρονων ποιητών, των οποίων ποιήματά τους αντιπροσωπεύουν όλα τα είδη γραφής που αναφέρονται μέσα σε αυτή. Διαφαίνεται έτσι η θέληση της συγγραφέως όχι μόνο να ενημερώσει και να διδάξει τους αναγνώστες της τα ιστορικά και λογοτεχνικά στοιχεία που τόσο πετυχημένα συνέλλεξε και παρουσιάζει, αλλά και να γνωρίσει στον κόσμο σύγχρονους ποιητές που συνεχίζουν να  σκαριφίζουν τα χνάρια της γραφής τους πάνω στο μονοπάτι της ποίησης διατηρώντας την έτσι ζωντανή και βοηθώντας την να συνεχίσει την πορεία της στο χρόνο.

Αθήνα 25/3/16

Σταυρούλα Δεκούλου Παπαδημητρίου 

  

====

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ 2 Μαρτίου 2016 "Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΙΧΟΣ και η εξέλιξή του από το 10ο αιώνα μέχρι σήμερα"

Δοκιμιακή μελέτη και Ανθολόγιο της ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΖΑΛΩΝΗ

 Οι παρουσιαστές της δοκιμιακής μελέτης Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΙΧΟΣ....
Από δεξιά Μαρία Περατικού-Κοκαράκη, Λάσκαρης Ζαράρης, Νίκος Μπατσικανής,
Παναγιώτα Ζαλώνη, Ηρώ Χρυσάνθη Αλεξανδράκη, Λένα Φατούρου

Διακρίνονται από δεξια η κυρία Ειρήνη Φαλαγκά
από αριστερά ο Θανάσης Αγγέλου

 Πρώτο πλάνο το μέλος του Δ Σ της ΕΕΛ Άννα Μπουρατζή-Θώδα

 Ένα μέρος εκλεκτών ποιητών και φίλων που παρακολουθούν την ανάλυση της μελέτης

 Η συντονίστρια της εκδήλωσης Ηρώ Χρυσάνθη Αλεξανδράκη στο βήμα.

 Ο Πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών  κύριος Κώστας Καρούσος στο βήμα.

 Το πάνελ σε πλήρη απαρτία, αφού κατέφθασε και ο κύριος Χάρης Μελιτάς

 Ο πρώην Πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών κύριος Παύλος Ναθαναήλ στο βήμα,
απευθύνοντας την κυρία Παναγιώτα Ζαλώνη μια ιστορική προσφώνηση.

 Από δεξιά η νεαρή άριστη ποιήτρια Σταυρούλα Δεκούλου, ο Κώστας Ρηγόπουλος,
η Όλγα Κανελλοπούλου, η Νίκη Κατσικάδη, η Μαίη Μαυρωνά κλπ.

 Πρώτο πλάνο η φίλη μας ποιήτρια-ζωγράφος Νίκη Βλάχου από την Ένωση Φθιωτών Λογοτεχνών

 Η κυρία Μαρία Περατικού-Κοκαράκη Λογοτέχνης από την Κύπρο από το βήμα της ΕΕΛ
παρουσιάζει αναλυτικά και φιλολογικά το περιεχόμενο της μελέτης Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΙΧΟΣ...

 Ο Πρέσβης μας και Λογοτέχνης Χρήστος Κοντοβουνήσιος αναμένοντας το κάλεσμα από
την συντονίστρια να μας μιλήσει εργασία του για τα χαϊκού που εμπεριέχεται στις σελίδες
της μελέτης. Δεξιά του οι διακεκριμένοι Έλληνες ποιητές Ελένη Μουζάκη-Μπουρίτσα,
η Βλάζια Φαϊδά και ο Γιάννης Μποζίκης.

 Σε πρώτο πλάνο οι αγαπημένες συνεργάτιδες του ΚΕΛΑΙΝΩ, η Φωτεινή Ψυχογιού-Γεωργαντάκη,
η Σταυρούλα Δεκούλου, η Όλγα Κανελλοπούλου, η Μαίρη Μαυρωνά Στο βάθος διακρίνονται
η κυρία Ελένη Χάρη-Πάτση, ο Γιώργος Νικολόπουλος κ. ά.

 Ο Λογοτέχνης Λάσκαρης Ζαράρης στο βήμα κάνοντας κριτική αποτίμησης του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΙΧΟΥ....

 Η Ηπειρώτισσα Άννα Μπουρατζή-Θώδα, μέλος του ΔΣ της ΕΕΛ απαγγέλει το παραδοσιακό
ποίημα ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ, παράδειγμα ανομοιοκατάληκτου στίχου στη μελέτη της Π.Χ.Ζ.

 Ο ποιητής Χάρης Μελιτάς στο βήμα απαγγέλλει το ποίημά του ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ,
χαρακτηριστικό παράδειγμα ανομοιοκατάληκτου δεκαπεντασύλλαβου της μελέτης της Π.Χ.Ζ.

 Διακρίνονται από αριστερά ο Πρόεδρος του ΕΠΟΚ Ηρακλής Ζαχαριάδης, που τίμησε με την
παρουσία του την τιμητική βραδιά της Παναγιώτας Ζαλώνη. Επίσης οι εξαίρετοι ποιητές μας
κυρία Μπαλαμώτη-Σπιτά, και ο κύριος Αντώνης Αντωνόπουλος κ. ά.

 Ο Έφορος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών Γιώργος Μαρινάκης απαγγέλλει το ποίημά του
ΑΝΕΚΠΛΗΡΩΤΑ παράδειγμα ιαμβικού εξασύλλαβου στη μελέτη της Π.Χ.Ζ.

 Η Λογοτέχνης μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών Νίκη-Μιχαήλ Κατσικάδη, απαγγέλλει
το πετραρχικό της σονέτο, ενδεκασύλλαβο ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ, από τις σελίδες της μελέτης της Π.Χ.Ζ.

 Η ποιήτρια Νίκη Βλάχου απαγγέλλει το τριολέτο της που εμπεριέχεται στις σελίδες της μελέτης
της Π.Χ.Ζ.

 Η κυρία Παναγιώτα Ζαλώνη λίγο πριν σβήσει τα 74 κεράκια της τούρτας των γενεθλίων της
που συνέπεσαν με την τιμητική της παρουσίαση του βιβλίου της Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΙΧΟΣ...
από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ της ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΖΑΛΩΝΗ "Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΙΧΟΣ και η εξέλιξή του από τον `10ο αιώνα μέχρι σήμερα

                                                γράφει η Κατερίνα Ραμανδάνη-Σαντραβέλα
                                                                                           ποιήτρια-συγγραφέας

   Η κ. Ζαλώνη βάζει στόχους και τους πραγματοποιεί με πάθος, επιμονή και κυρίως δίνοντας βήμα στους νέους δημιουργούς. Συγκινεί με την ωραιότητα του λόγου της, το χιούμορ της και την εργατικότητά της. Η αφιέρωσή της στην αρχή του βιβλίου προς τους νεοεμφανιζόμενους ποιητές είναι δείγμα της αγάπης της προς αυτούς.

   Η έρευνά της χωρίζεται σε τέσσερα κεφάλαια:1) οι ρίζες του 15σύλλαβου (κλασσικός και τέλειος) που παρέχει συγκίνηση στους περισσότερους ποιητές 2) νέα λογοτεχνία με τον Ερωτόκριτο (Ιαμβικός- Τροχαϊκός) 3) στιχουργικές φόρμες ποίησης (δίστιχα, μαντινάδες, σονέτο, ροντέλο, τριολέτο, επιγράμματα, μπαλάντα, ακροστιχίδα, βιλανέλα, παντούμ, λίμερικ, οχτάβα, λαϊκά παίγνια, ποιοτική ενότητα, ευσύνοπτος λόγος, σχηματική ποίηση,  χαϊκού, τάνγκα) 4) ρεύματα και σχολές (Κλασσικισμός- Ρομαντισμός- Παρνασσισμός- Συμβολισμός- Παραδοσιακή- Υπερρεαλισμός- Μυστικισμός- Μοντερνισμός)

   Τέλος το ένα τρίτο του βιβλίου είναι αφιερωμένο στους σύγχρονους δημιουργούς με τη μελέτη και τα ποιήματά τους. Οι κανόνες σ΄ όλα τα είδη είναι εμπεριστατωμένοι από την κ. Ζαλώνη που περιδιαβαίνει στα βαθιά μονοπάτια του στίχου, βρίσκει τα πιο συχνά λάθη (χασμωδία, κακέφαντο, επανάληψη, παραγέμισμα επιθέτων, θυμηδία, φλυαρία) και τα υποδεικνύει ή τα τονίζει για να τα αποφεύγουμε.

   Όλα τα είδη της ποίησης μαγνητίζουν τον αναγνώστη και το κάθε ένα έχει τη χάρη του. Όλα πρέπει να δοκιμάζονται με μελέτη, σεβασμό και σύνεση και προσοχή. Έτσι ο στόχος της κ. Ζαλώνης πετυχαίνεται για όλους εμάς τους εραστές της γραφής.

   Την ευχαριστούμε από καρδιάς διότι είναι σοφή δασκάλα, αγωνιά για την πρόοδό μας, μας συμβουλεύει με γνώμονα την αγάπης της για μας τους νεότερους καθώς είναι εύστοχη οδηγός, καλή στο να αφουγκράζεται τον παλμό και τις ανάγκες μας και προφήτης στην ανακάλυψη νέων ταλέντων. Τα θερμά μου συγχαρητήρια για ένα ώριμο και σοβαρό έργο ποιητικής γνώσης και απόσταγμα ζωής.

                                                                                                                        Κατερίνα Ραμανδάνη

5 Μαρτίου 2016

====