ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΟΥ ΚΕΛΑΙΝΩ τεύχος 50

    Η ΑΝΙΔΙΟΤΕΛΗΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ  ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ,  ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ

με βάση το ποίημα του Κ. Π. Καβάφη «Θερμοπύλες»

                                                                        γράφει ο ομογενής Κυριάκος Αμανατίδης

 

   Ένα άλλο ποίημα του Κων. Καβάφη που μετουσιώνει ένα ιστορικό συμβάν σε δίδαγμα για την ανιδιοτελή εκτέλεση του χρέους και της αυτοθυσίας, φέρνει τον τίτλο «Θερμοπύλες».

            Θερμοπύλες

 

Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των

ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.

Ποτέ από το χρέος μη κινούντες,

δίκαιοι κι  ίσιοι σλ’ όλες των τες πράξεις,

αλλά με λύπη κιόλας κι’ ευσπλαχνία

γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν

είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,

πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε,

πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,

πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.

 

Και περισσότερη τιμή τους πρέπει

όταν προβλέπουν (και πολλοί  προβλέπουν)

πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος

κι οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

 

   Στο παραπάνω ποίημα, αξιοποιώντας το ιστορικό γεγονός της μάχης των Θερμοπυλών, ο Καβάφης επαινεί όσους θέτουν στη ζωή τους κάποιον σημαντικό για εκείνους σκοπό, και τον υπερασπίζονται μέχρι τέλους. Ο Καβάφης δεν καθορίζει τι ακριβώς σημαίνουν οι Θερμοπύλες ως σύμβολο, δίνοντας έτσι στον αναγνώστη τη δυνατότητα να κρίνει ποιος σκοπός μπορεί να είναι τόσο σημαντικός, ώστε να εκκληθεί ως Θερμοπύλες, που αξίζουν να φυλαχτούν με κάθε τρόπο, και με οποιαδήποτε θυσία.

   Γνωρίζοντας πως οι Έλληνες που έπεσαν στις Θερμοπύλες αγωνίσθηκαν για την ελευθερία και την αξιοπρέπειά τους, αντιλαμβανόμαστε πως για τον Καβάφη ο αγώνας του ανθρώπου θα πρέπει να είναι για κάποιο ιδανικό που ο καθένας έχει τάξει ως σκοπό της ζωής του.

   Όμως, για τον Καβάφη δεν αρκεί η αυταπάρνηση στην επίτευξη ή στην διασφάλιση του συγκεκριμένου ιδανικού. Εκείνο που έχει ίση, ίσως και μεγαλύτερη, αξία, είναι η επίτευξη ή η διασφάλισή του να γίνεται με εντιμότητα, ευσπλαχνία και δικαιοσύνη προς τους άλλους. Για τον Καβάφη η τήρηση των αρχών μας πρέπει να αποτελεί αυτόβουλη απόφαση, όχι πειθήνια υποταγή στις επιταγές των άλλων.

«Ποτέ από το χρέος μη κινούντες

δίκαιοι κι  ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,

αλλά με λύπη κιόλας κι’ ευσπλαχνία»

  Ο Καβάφης εδώ κάνει μια βασική διάκριση, γιατί όπως γνωρίζουμε, πέρα από τους ανιδιοτελείς

υπερασπιστές των «Θερμοπυλών», υπάρχουν και εκείνοι που υπερασπίζονται τις ιδεολογίες τους, τις οποίες έχουν αναγάγει σε σκοπό στη ζωή τους, με φανατισμό και απάνθρωπα μέσα. Η διάκριση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, και στερεί από τους οποιουσδήποτε φανατικούς την ηθική δικαίωση των πράξεών τους, όταν διαπράττονται με υστερόβουλους, άδικους και απάνθρωπους τρόπους.

   Η εκτέλεση του χρέους, κατά τον Καβάφη, παρά τις όποιες οδυνηρές συνέπειες από την εκτέλεσή του, χαρίζει αξιοπρέπεια, τιμή και υπόληψη σε εκείνους που ανταποκρίνονται στις επιταγές του.

   Το βάρος του ποιήματος βρίσκεται στους τελευταίους τέσσερις στίχους, τους οποίους για λόγους έμφασης ο Καβάφης ξεχωρίζει από τον κύριο κορμό του ποιήματος.

Και περισσότερη τιμή τους πρέπει

όταν προβλέπουν (και πολλοί  προβλέπουν)

πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος

κι οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

 

   Με άλλα λόγια, η μεγαλύτερη τιμή ανήκει σε εκείνους οι οποίοι παραμένουν ακλόνητοι στην εκτέλεση τους χρέους, ακόμη και όταν προβλέπουν την προδοσία του αγώνα τους από τους εκάστοτε Εφιάλτες.

   Ο Καβάφης τονίζει τη σημασία του ήθους, της αρετής, και της ευσπλαχνίας, γιατί αυτά τα εφόδια θα μας καταστήσουν ικανούς να είμαστε ακριβοδίκαιοι στις συναλλαγές μας με τους συνανθρώπους μας, στο μέτρο πάντοτε των δυνατοτήτων μας.

   Επιγραμματικό το ποίημα «Θερμοπύλες», αλλά τόσο μεστό σε μηνύματα για την ανιδιοτελή προάσπιση των ιδανικών μας, και για την εκτέλεση τους χρέους, όπως επιτάσσουν οι ηθικές αξίες, και με πλήρη επίγνωση των δυσμενών προσωπικών συνεπειών που ενδέχεται να προκύψουν από μια τέτοια στάση.     Κ. Α.

 

---

 

 

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ  ΡΟΖΟΣ

Τα σοφά του λόγια τ’ άφησε σε μας, παρακαταθήκη.

                                                            Δεν τον ξεχνούμε.

Πάντα ζωντανός στη μνήμη μας και στις σελίδες του ΚΕΛΑΙΝΩ

 

   Μακάριοι αυτοί που αποβλέπουν σε άυλα και άπιαστα αγαθά, που ζούνε με όνειρα, φαντασιώσεις, ψευδαισθήσεις. Που χάνουν τον καιρό τους διαβάζοντας, γράφοντας στίχους, σχηματίζοντας μορφές στα καναβάτσα, που κάνουν τέχνη, ζουν με την τέχνη και αδιαφορούν για τα πολλά υλικά αγαθά. Πλούσια σπίτια, οι γεμάτες τσέπες, τα πολυτελή περιβλήματα, συνήθως καλύπτουν κενότητα, μοναξιά, εγωισμούς, βλακεία, αμάθεια, πλήξη.

   Ο δρόμος προς τον άνθρωπο και την ανθρωπιά περνάει πρώτα από τη φύση, τα λουλούδια, τα δέντρα, τα ζώα.

   Το μεγάλη υλικό κέρδος που κυνηγάνε οι πολλοί είναι το υστέρημα του φτωχού, του πεινασμένου, του ανέστιου που του λείπουν τ’ απολύτως αναγκαία για να ζήσει.

                                                                        ***

   *  Δύσκολο να ξεδιαλύνεις την αλήθεια μέσα από το πυκνό δάσος, από «πηγές», μαρτυρίες, αρχεία, που τελικά συσκοτίζουν παρά διαφωτίζουν τα γεγονότα.

   *  Τα ίδια πράματα ο καθένας τα βλέπει και τα εξηγεί μ’ ένα δικό του διαφορετικό τρόπο.

   *  Τα όμορφα ψέματα είναι συχνά προτιμότερα από τις πικρές αλήθειες.

   * Επτά είναι οι δρόμοι, που όταν τους πάρεις όλους μαζί, ή τον καθένα χωριστά, μπορείς να προσεγγίσεις το Θείον: Η τέχνη, η αγάπη, η πίστη, ο έρωτας, η στέρηση, η φυσιολατρία και η φιλοσοφία.

   * Άλλο θηλυκό άλλο γυναίκα, άλλο γυναίκα άλλο γυναικάκι, άλλο άνδρας άλλο ανδράκι.